HOCALAR İLÇESİ TARİHÇESİ
Mahalli araştırmalara göre Hocalar isminin verilmesine ilişkin rivayet olarak, Kuruluşu kesin olarak bilinmemekle birlikte 1300’ lü yıllarda yerleşim merkezi olarak kullanıldığı tahmin edilmekte olup, bu yerleşim yerine ilk olarak üç kardeşin geldiği ve buraya yerleştikleri, bunların babalarının “HOCA”(ulema) olduğundan, dışarıdan bu merkeze gelenlerin nereye gidiyorsun diye sorulduğunda “Hocagil’e” gidiyoruz, buradan dışarıya gidenlere sorulduğunda “Hocagil’den” geliyoruz diye belirttiklerini, zamanla bu yerleşim yerindeki nüfusun çoğalması ve dışarıdan bu yere başkalarının da gelmesi sonucu “HOCALAR” adı altında bir yerleşim merkezi meydana gelmiştir.
Anadolu toprakları eski çağlardan bu yana çeşitli uygarlıkların beşiği olmuştur. Hocalar ilçesi de diğer Anadolu toprakları gibi Frig, Lidya ve Pers akunlarına uğramıştır.
I-Frigyalılar: MÖ 1200’lerde bu topraklara yerleşmişlerdir. Frigya epiktet içinde ve Akmonya ilçesine bağlı Diocliya Kasabası, Hocalar ilçesi Ahırhisar Kasabası olduğu köy camii kapısı içindeki bir şehir yazıtından anlaşılmıştır.
II-Lidyalılar: MÖ 670 yıllarında Frigya krallığını yıkarak bu topraklara sahip olmuşlardır. Tarihte ilk madeni parayı basıp kullananlar Lidyalılardır.
III-İlçe Topraklarının Türklerin Eline Geçmesi: Emir Afşinin Eskihisar VE Honoz kalelerini ele geçirdiği dönemde Bizans, Türkleri Anadolu’dan çıkarmak üzere harekete geçti. Malazgirt Savaşı’nda Bizans orduları yenilince 1071’de Anadolu Selçuklulara açılmış oldu ve Afyonkarahisar, Akdağ kesimine dek Dolathan (Hocalar Devlethan Köyü) ve Emersanduk kuvvetlerince ele geçirildi. Böylece ilçe toprakları Türklerin eline geçmiştir.
1113 yıllarında I. Kılıçaslan’ın oğlu Mesut zamanında Türkmen oymakları Anadolu’ya yerleşmeye başlamışlardır. Bunlardan Çepni oymağı, Hocalar Çepni köyüne yerleştirilmiştir.
IV-Osmanlılar: İlçe toprakları 1429’da Germiyan hükümdarı Yakup Bey’in vasiyeti ile II. Murat zamanında tamamen Osmanlıların eline geçti. Osmanlı Dönemi’nin sonlarında Trablusgarp savaşı (1911–1912), Balkan Savaşı (1912–1913), I. Dünya Savaşı (1914–1918)’ndaki Kafkas, Çanakkale, Filistin, Suriye, Irak ve diğer Yemen, Medine, Makedonya, Galiçya cephelerinde ilçelerimizden birçok şehit verilmiştir.
V-Cumhuriyet Dönemi: İlçemiz 1939 yılında bucak olmuş ve aynı yıl nahiye müdürü atanmıştır. 1942 yılında mahkeme kurulmuş ve ilk defa Sulh Ceza Mahkemesi hizmet vermeye başlamıştır. 1964 yılında mahkeme kaldırılmış yine bucak olarak yerini almıştır. 5 Haziran 1972 tarihinde belediye kurulmuş ve 20 Mayıs 1990 tarihinde ilçe olarak yerini almıştır. Genç Türkiye Cumhuriyeti İlke ve İnkılaplarına bağlı olarak varlığını sürdürmektedir.
Anadolu eski çağlardan bu tarafa pek çok medeniyetlerin beşiği olmuştur. Bu topraklar üzerinde kurulmuş olan yerleşim yerlerinden birisi de Hocalar ilçesidir. Ahırdağları’nda bulunan Bronz Hitit heykeli yörenin çok eski dönemlerden beri önemli bir yerleşim merkezi olduğu izlenimini vermektedir.